Historia instytutu psychologii

Siódmego maja 1919 roku odbyła się w Poznaniu uroczysta inauguracja pierwszego roku akademickiego nowo powstałej Wszechnicy Piastowskiej, jak początkowo nazywano Uniwersytet Poznański (obecną nazwę nosi nasza uczelnia od 24 grudnia 1955 roku). Uroczystość inauguracyjna zbiegła się z czterystuleciem powołania do życia Akademii Lubrańskiego, która wprawdzie nie miała statusu wyższej uczelni, jednakże uchodzi za duchową poprzedniczkę Wszechnicy Piastowskiej.

Pierwszym Wydziałem, który rozpoczął działalność dydaktyczną od razu po inauguracji był wielokierunkowy, powołany do życia 4 kwietnia 1919, Wydział Filozoficzny, w którego skład wchodziło także Studium Psychologii. W trakcie pierwszego posiedzenia wydziału, 5 kwietnia 1919 r., spośród profesorów wybrano rektora, którym został prof. Heliodor Święcicki. Osobą rekomendowaną początkowo przez Komisję Uniwersytecką do zorganizowania Studium Psychologii była dr filozofii Izabela Ludwika z Dobrzyńskich Rybicka (1868 – 1958), która już wcześniej wygłaszała odczyty z psychologii najpierw w działającym w Poznaniu od 1910 roku Kole Pań, a od roku 1913 – w Towarzystwie Wykładów Naukowych, prowadzącym systematyczne kursy z różnych przedmiotów. Jednak już pod koniec stycznia 1919 roku prof. Kazimierz Twardowski z Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie zgłasza na to miejsce kandydaturę dr Stefana Błachowskiego (1889 – 1962), asystenta w Bibliotece Uniwersyteckiej we Lwowie.

Po odbyciu w latach 1907 – 1909 studiów na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Lwowskiego (głównie filozofia i psychologia) i po krótkim pobycie na Uniwersytecie w Wiedniu Błachowski wyjeżdża jesienią 1909 roku do Getyngi, gdzie studiuje nauki biologiczne, fizykę i matematykę a po uzyskaniu na początku roku 1913 u Georga Müllera stopnia doktora filozofii w zakresie psychologii, filozofii i fizyki wraca do kraju. Tutaj na początku roku 1914 obejmuje stanowisko starszego asystenta w Instytucie Psychologicznym i Seminarium Filozoficznym Uniwersytetu Lwowskiego, na którym pozostaje do 1918 roku. W dniu 1 kwietnia 1919 roku otrzymuje urlop z Biblioteki Uniwersyteckiej we Lwowie w celu objęcia docentury psychologii na Uniwersytecie Poznańskim. Wkrótce potem staje się on jednym spośród siedmiu docentów prywatnych (tymczasowo wykładających) na Uniwersytecie Poznańskim. Na tę kategorię docentów (bez habilitacji) nałożono obowiązek wyhabilitowania się w ciągu dwóch lat pod rygorem utraty prawa wykładania. Błachowski jeszcze w maju tego samego roku dopełnia tego obowiązku na podstawie rozprawy O wrażeniach położenia i ruchu. Odtwórcze wyobrażenia węchowe w stosunku do wzrokowych i słuchowych (stron 34) wydanej we Lwowie w 1919 roku, i otrzymuje stanowisko profesora nadzwyczajnego psychologii i pedagogiki eksperymentalnej (profesorem zwyczajnym zostaje w roku 1921). Oba te stanowiska profesorskie utożsamiano wówczas z pojęciem katedry, które tak samo dzielono na nadzwyczajne i zwyczajne. Docenci habilitowani otrzymywali od razu katedry i stanowiska profesorskie.

W roku 1919 Katedra Psychologii dysponowała zaledwie jednym pomieszczeniem w Collegium Minus, a w roku akademicki 1923/1924 już dziewięcioma na ul. Wjazdowej 3 (w budynku dawnych Spółek Kas Reiffeisena). Ulica Wjazdowa (obecnie Św. Marcin a w roku 1946 od Mostu Uniwersyteckiego do Al. Stalingradzkiej) to dawna (1935 rok) ulica Józefa Piłsudskiego W nowych pomieszczeniach znalazła miejsce biblioteka licząca 1000 książek i czasopism oraz pokaźny zestaw aparatów do badań i ćwiczeń psychologicznych. Tutaj też (do końca roku akademickiego 1934/1935) odbywała się większość zajęć dydaktycznych z psychologii. W następnym roku akademickim Zakład Psychologiczny (nazwa używana zamiennie z nazwą Katedra Psychologii i Instytut Psychologiczny) przenosi się do Collegium Medicum (obecnie Collegium Maius), gdzie zajmuje trzecie piętro.

Jak czytamy w spisie wykładów prowadzonych na Wydziale Filozoficznym w półroczu letnim roku 1919, psychologia wchodziła w zakres nauk filozoficznych i pedagogicznych. Wszystkie wykłady z części pierwszej psychologii (metody, wrażenia, wyobrażenia, psychologia pamięci ze szczególnym uwzględnieniem pedagogiki eksperymentalnej) oraz ćwiczenia z psychologii eksperymentalnej prowadził Stefan Błachowski (łącznie 6 godzin w tygodniu). Natomiast w półroczu jesiennym tegoż roku Błachowski, już profesor nadzwyczajny, wykłada część drugą psychologii (myślenie, uczucia, wola), psychologię pamięci (część druga) oraz główne problemy pedagogiki eksperymentalnej. Wszystkie te zajęcia, łącznie cztery godziny tygodniowo, odbywały się późnym wieczorem w Collegium Minus w sali 20. W następnym roku pojawiają się zajęcia m. in. z psychologii uczuć, psychologii pracy umysłowej, „ćwiczenia psychologiczne dla początkujących w pracowni psychologii eksperymentalnej w Collegium Minus” i inne. Zwracają również uwagę „ćwiczenia psychologiczne (dla starszych słuchaczy przyjętych poprzednio przez profesora)”. Kiedy w roku 1922 zostaje powołane do życia na powstałym dwa lata wcześniej Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Poznańskiego studium Wychowania Fizycznego, Profesor Błachowski prowadzi także na nim od samego początku zajęcia z psychologii. Trzeba wiedzieć, że w tym czasie studenci sami decydowali o wyborze przedmiotów, które chcieli studiować i o kolejności ich zaliczania. Podział na lata studiów był płynny. Studia kończono egzaminem państwowym, który uprawniał do nauczania w gimnazjum. Studenci zdolni mogli robić doktoraty. Promocja pierwszej pracy doktorskiej napisanej w Katedrze Psychologii odbyła się w dniu 16 lipca 1921 roku. Autorką rozprawy zatytułowanej O wpływie sugestyjnym sytuacji poprzedniej na następną była Zofia z Obalińskich Korczyńska a promotorem – prof. dr hab. Stefan Błachowski. Recenzentami w przewodzie byli prof. prof. Michał Sobeski (1877 – 1939) i Błachowski. Natomiast pierwsze kolokwium habilitacyjne w Instytucie Psychologicznym, który od 1925 roku należał już do nowo utworzonego (na miejsce dawnego Wydziału Filozoficznego) Wydziału Humanistycznego, odbyło się w roku 1926. Stopień doktora habilitowanego uzyskał wówczas dr Albert Dryjski (1889 – 1956), który przez jeden rok prowadził tam wykłady.

W roku akademickim 1927/1928 na stanowisku starszego asystenta w tymże Instytucie zostaje zatrudniony dr Zygmunt Piotrowski a w następnym roku – dr Adam Wiegner. W latach 1935 – 1939 na stanowisku adiunkta (a od 1946 do 1950 docenta etatowego) w Katedrze Psychologii Doświadczalnej, którą kierował wówczas Stefan Błachowski, pracuje ks. Mieczysław Dybowski (1885 – 1975), twórca oryginalnej typologii woli i motywacji. W tym okresie działalność naukowa w Instytucie Psychologicznym skupiała się na trzech dziedzinach badań: psychologii ogólnej, psychologii klinicznej i psychologii wychowawczej. Od lipca 1936 roku dotychczasowa Katedra Psychologii i Pedagogiki Doświadczalnej nosi już nową nazwę „Katedra Psychologii”. W jej skład wchodziły następujące działy: psychologiczny, pedagogiczny i Muzeum szkolne. W okresie międzywojennym kierownikiem Katedry od początku jej funkcjonowania był Stefan Błachowski. Umiarkowanie zaangażowany ideologicznie, gruntownie wykształcony w kraju i za granicą, utrzymywał liczne kontakty międzynarodowe (uczestniczył w pracach licznych komisji kongresowych, był stałym przedstawicielem Polski w zarządzie Międzynarodowego Towarzystwa Psychotechnicznego). Był współredaktorem The Psychological Register, Character and Personality oraz Psychological Abstracts. W 1921 roku wchodzi w skład zarządu Poznańskiego Towarzystwa Filozoficznego. W roku1929 zakłada Poznańskie Towarzystwo Psychologiczne i jest przez długie lata jego przewodniczącym. Od roku 1930 Błachowski jest redaktorem naczelnym założonego przez siebie Kwartalnika Psychologicznego, który na nowo podejmował przerywany wciąż wątek polskiego czasopiśmiennictwa psychologicznego, zapoczątkowany wydaniem w latach 1913 – 1915 przez Edwarda Abramowskiego (1868 – 1918) w Warszawie trzech roczników Prac z psychologii doświadczalnej i tylko jednego tomu założonego przez Józefę Joteyko (1866 – 1928) również w Warszawie kwartalnika Polskie Archiwum Psychologii (1926/1927). Śmierć Joteyko przerwała na pewien czas wydawanie czasopisma, które zaczyna ponownie ukazywać się dopiero w 1930 roku. Począwszy od roku 1938 (tom XI) Polskie Archiwum Psychologii przyjmuje nową nazwę Psychologia Wychowawcza i po przerwie wojennej wychodzi w latach 1946 – 1949. Redagowany przez S. Błachowskiego Kwartalnik Psychologiczny ma więcej szczęścia, gdyż do wybuchu wojny ukazało się jego jedenaście roczników. Latem 1939 roku druk kompletnego tomu dwunastego został wprawdzie ukończony, ale mógł ukazać się tylko pierwszy numer, gdyż pozostałą w Drukarni Uniwersyteckiej resztę nakładu zniszczyli okupanci niemieccy. Po wojnie redakcje obu wychodzących dotychczas czasopism psychologicznych: Kwartalnika Psychologicznego i Psychologii Wychowawczej postanowiły z inicjatywy Polskiego Towarzystwa Psychologicznego połączyć się i wydawać nowe czasopismo pod nazwą Przegląd Psychologiczny. Jego pierwszy numer, jako organu PTP, ukazał się z datą 1952 a kolejny numer rocznika ukazał się dopiero po sześciu latach! Do roku 1964 udało się wydać tylko sześć numerów. Od tego też roku Przegląd wychodzi już jako półrocznik a od stycznia 1972 roku jest kwartalnikiem. Po śmierci założyciela i pierwszego redaktora naczelnego Przeglądu Psychologicznego tę funkcję przejmuje w roku 1962 prawie na trzynaście lat prof. Bolesław Hornowski. W latach 1974 – 1979 redaktorem naczelnym zostaje doc. dr hab. Czesław Matusewicz, którego odejściu jesienią 1979 roku z Instytutu Psychologii w Poznaniu towarzyszyło przeniesienie redakcji do Warszawy. Po dwudziestu siedmiu latach po raz pierwszy siedziba redakcji Przeglądu znalazła się poza Poznaniem, jednak na krótko, gdyż decyzją Zarządu Głównego PTP przywrócono stan pierwotny a nowym redaktorem naczelnym został doc. dr hab. Ryszard Stachowski (do roku 1991). Kolejnym redaktorem naczelnym Przeglądu Psychologicznego był w latach 1991 – 1994 prof. Augustyn Bańka z Instytutu Psychologii UAM. Po jego rezygnacji z tej funkcji siedziba redakcji została przeniesiona najpierw do Gdańska a następnie do Lublina. W latach: 1995 – 1999, w Poznaniu, prof. Augustyn Bańka kieruje, jako redaktor naczelny, nowym czasopismem psychologicznym założonym przez grupę pracowników Instytutu Psychologii (Augustyn Bańka, Anna Brzezińska, Jerzy Brzeziński, Stanisław Kowalik, Tomasz Maruszewski, Helena Sęk) – Czasopismem Psychologicznym.

Po wybuchu wojny działalność Instytutu Psychologicznego ustaje na kilka lat. W październiku 1939 roku Stefan Błachowski zostaje przez niemieckie władze wojskowe aresztowany i jako zakładnik uwięziony w Ratuszu Poznańskim, następnie wywieziony do obozu przesiedleńczego na Głównej w Poznaniu a stamtąd wysiedlony do Ostrowca Kieleckiego.

Podczas okupacji Niemcy zajęli mieszczący się dotąd w Collegium Medicum na ul. Fredry 10 Zakład Psychologii, który następnie przenieśli do gmachu uniwersyteckiego na ul. Słowackiego, przeprowadzając w nim badania psychologiczne, które później stały się jedną z podstaw propagandy antypolskiej. Pożar strawił całą aparaturę naukową oraz wszystkie pomoce naukowe i dydaktyczne znajdujące się w Zakładzie. Ocalała jedynie część biblioteki, najwięcej w podziemiach spalonego kościoła św. Michała w Poznaniu.

W marcu 1945 roku prof. Błachowski wraca do Poznania i zaczyna na nowo organizować Katedrę Psychologii, która wznawia działalność w roku 1948. Jednocześnie pełni najwyższe funkcje na Uniwersytecie: w roku 1945 oraz 1945/1946 jest prorektorem a w latach 1946 – 1948 – rektorem Uniwersytetu Poznańskiego.

W roku 1950 powstaje w Poznaniu drugi w Polsce ośrodek uniwersyteckich jednolitych, pięcioletnich studiów psychologicznych, którym kieruje prof. Stefan Błachowski. W lutym 1950 roku powstaje druga Katedra Psychologii, którą kieruje zastępca profesora dr Stanisław Kowalski. Obie Katedry mieściły się na ul. Fredry 10 w Collegium Maius. W ramach reorganizacji po Ustawie z grudnia 1951 roku utworzono w maju 1952 roku na Wydziale Filozoficzno – Historycznym po połączeniu obu Katedr jedną Katedrę Psychologii Wychowawczej, która od 1 września 1953 roku nosiła już nazwę Katedra i Zakład Psychologii Wychowawczej.

Początek lat pięćdziesiątych to trudny okres w życiu polskiej a wraz z nią i poznańskiej psychologii. Po fali marksistowskiej krytyki psychologii i psychologów rozpoczęła się przebudowa psychologii na zasadach pawłowizmu. W wyniku brzemiennej w skutki konferencji pawłowowskiej neurologów, psychiatrów i części psychologów polskich, odbywającej się na przełomie lat 1950 i 1951 w Krynicy, na której ustalono zasady przebudowy polskiej psychiatrii na podstawie pawłowowskiej nauki o wyższej czynności nerwowej, psychologia ostatecznie straciła na znaczeniu. Od roku 1953 przerwano rekrutację na studia psychologiczne, ustał niemal całkowicie ruch wydawniczy w zakresie rodzimej psychologii (przeważały przekłady z języka rosyjskiego). W dobie „nowego sposobu myślenia i nowego stylu pracy” nie mogło być miejsca dla psychologii wyrosłej z „burżuazyjnego” sposobu myślenia i stylu pracy w okresie międzywojennym. Licząca prawie pół wieku polska psychologia o lwowskich korzeniach dobiegła kresu. Nie zatraciła się jednak polska myśl psychologiczna, która po „polskim październiku 1956” zaczęła żyć nowym życiem. Trudną sytuacje polskiej psychologii poddano ostrej krytyce najpierw na walnym zgromadzeniu Polskiego Towarzystwa Psychologicznego we Wrocławiu (koniec kwietnia 1956 roku), potem na krajowej naradzie psychologów w lutym 1957 roku.

Kiedy w roku akademickim 1955/1956 wznowiono przyjęcia na studia psychologiczne na Uniwersytecie Poznańskim, oprócz studentów pierwszego oraz czwartego i piątego roku nie było studentów dwóch pozostałych lat. Kadrę naukową tworzyło dwóch samodzielnych i trzech pomocniczych pracowników naukowych, a dyplomy magisterskie otrzymały dwadzieścia trzy osoby. W następnym roku akademickim studiowało już czterdzieści czworo studentów pierwszego, drugiego i piątego roku. Z powodu przedłużenia czasu trwania studiów psychologicznych do lat pięciu nie było w czerwcu 1959 roku egzaminów magisterskich. Było to spowodowane zmianą programu studiów na Wydziale Humanistycznym (od 2 kwietnia 1952 roku przekształconym w Wydział Filozoficzno – Historyczny), która nastąpiła w roku akademickim 1948/1949. Począwszy od pierwszego roku studiów wprowadzano sukcesywnie studia dwustopniowe zamiast dotychczasowych jednostopniowych, mianowicie trzyletnie studia zawodowe, po których następowały dwuletnie studia magisterskie (ci ostatni studiowali wiec pięć lat). Reforma miała na celu oddzielenie studiów zawodowych od studium przygotowującego absolwentów do pracy naukowej. W roku 1952 / 1953 studium trzyletnie zlikwidowano i na jego miejsce wprowadzono jednolite czteroletnie studium magisterskie. Na studia psychologiczne nabór wolno było przeprowadzać co drugi rok. Kolejna reforma wprowadzała na krótko dziewięciosemestralny zamiast dziesięciosemestralnego tok studiów na psychologii.

Do nowo utworzonej przez prof. Stefan Błachowskiego po działaniach wojennych Katedry Psychologii zgłasza się niebawem młody absolwent psychologii Uniwersytetu w Edynburgu z 1947 roku – Bolesław Hornowski (1914 – 1983). Podczas wojny służył jako ochotnik najpierw w szeregach Polskich Sił Zbrojnych we Francji, potem w Szkocji. W roku 1943 zostaje skierowany na studia do Edynburga, gdzie w starym, założonym jeszcze w 1583 roku uniwersytecie studiuje psychologię, pedagogikę i biologię pod kierunkiem m. in. prof. Jamesa Drevera. Cztery lata później otrzymuje stopień M. A. with honours in psychology. Po powrocie do kraju w 1947 roku podejmuje pracę psychologa w Poradni Zawodowej w Urzędzie Zatrudnienia w Poznaniu. Nie przerywając pracy zawodowej przygotowuje pod kierunkiem prof. Stefana Błachowskiego rozprawę doktorską pt. Z badań nad percepcją metodą Ravena, na podstawie której otrzymuje w dniu 23 maja 1950 roku stopień naukowy doktora filozofii. W listopadzie tegoż roku rozpoczyna pracę jako adiunkt w Katedrze Psychologii II, kierowanej przez Stanisława Kowalskiego. Kolejno przechodzi wszystkie szczeble kariery naukowej: od stopnia kandydata nauk psychologicznych na podstawie pracy Kształtowanie naukowego światopoglądu u dzieci i młodzieży (1957) przez tytuł profesora nadzwyczajnego w roku 1970 po profesora zwyczajnego nauk humanistycznych (1975). W swoich badaniach z zakresu psychologii zdolności i psychometrii przeprowadził analizę psychologiczną skali Progressive Matrices Ravena. Jest autorem pionierskich studiów nad związkiem między rozwojem rysunku a rozwojem umysłowym i formowaniem się osobowości dziecka.

Po przejściu w roku 1960 prof. Stefana Błachowskiego na emeryturę kierownictwo Katedry Psychologii, składającej się wówczas z trzech Zakładów: Psychologii Ogólnej i Eksperymentalnej (prof. Stefan Błachowski), Psychologii Rozwojowej i Wychowawczej (doc. Bolesław Hornowski) oraz Psychologii Klinicznej (prof. Andrzej Lewicki) przejmuje doc. Hornowski.

Andrzej Lewicki (1910 – 1972) studiował na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie polonistykę u Juliusza Kleinera i psychologię u Mieczysława Kreutza. Do wybuchu wojny pracował jako nauczyciel gimnazjalny we Lwowie. Po wojnie został asystentem Mieczysława Kreutza w Instytucie Psychotechnicznym w Krakowie. Po zrobieniu doktoratu z filologii polskiej na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim w dniu 16 listopada 1945 roku na podstawie rozprawy Faust i Gustaw – Konrad jako bohaterowie romantyczni rozpoczyna pracę jako adiunkt w Zakładzie Psychologii Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu. W roku 1946 został powołany na stanowisko zastępcy profesora oraz kierownika zorganizowanego przez siebie Zakładu Psychologii. W dniu 19 grudnia 1951 roku odbywa się kolokwium habilitacyjne dra Andrzeja Lewickiego na Uniwersytecie Wrocławskim. Recenzentami byli prof. prof. Mieczysław Kreutz i Stefan Błachowski. Po uzyskaniu stanowiska docenta w roku 1954 zostaje przeniesiony do Katedry Psychologii Uniwersytetu Poznańskiego, gdzie w tymże roku rozpoczyna badania naukowe z zakresu psychologii klinicznej w ramach specjalistycznego seminarium magisterskiego. W roku 1960 otrzymał tytuł profesora a 1 listopada 1961 roku został powołany na kierownika utworzonej przez siebie pierwszej w kraju Katedry Psychologii Klinicznej, pełniąc tę funkcję do powstania w roku 1969 Instytutu Psychologii, w którym aż do śmierci kierował Zakładem Psychologii Klinicznej (ostatnim, przyjętym 01 października 1972 roku na stanowisko asystenta w Zakładzie pracownikiem był Jerzy Brzeziński). W swoich badaniach nad rolą hipotez ogólnych w uczeniu się pojęć opracował obiektywną metodę „klipców”. W najważniejszej swojej pracy Procesy poznawcze i orientacja w otoczeniu (1960) rozszerzył własne badania nad abstrakcją na całość procesów poznawczych.

W dniu 24 września 1969 roku na mocy zarządzenia Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego z dnia 18 września tegoż roku w sprawie struktury organizacyjnej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu powstaje – w wyniku połączenia Katedry Psychologii Ogólnej (prof. Hornowski) i Katedry Psychologii Klinicznej (prof. A. Lewicki) – Instytut Psychologii. Jego dyrektorem zostaje mianowany doc. dr Bolesław Hornowski. Zastępcami Dyrektora zostali: ds. nauki prof. dr Andrzej Lewicki a ds. dydaktycznych – doc. dr hab. Maria Tyszkowa (1932 – 1993).

Profesor Maria Tyszkowa, po ukończeniu w roku 1956 studiów psychologicznych na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu rozpoczęła pracę w Katedrze Psychologii jako asystent. W roku 1962 na podstawie rozprawy Praca szkolna dziecka i główne determinujące ją czynniki uzyskała stopień doktora a siedem lat później habilitowała się na podstawie książki Zachowanie się dzieci szkolnych w sytuacjach trudnych. Tytuł profesora nadzwyczajnego uzyskała w roku 1976 a zwyczajnego – w 1982.

W skład Instytutu Psychologii weszło sześć Zakładów:1. Zakład Psychologii Ogólnej. Kierownik: prof. dr Bolesław Hornowski (do 1983 roku), a w latach 1983 – 1999 – prof. dr hab. Tomasz Maruszewski.2. Zakład Psychologii Rozwojowej i Wychowawczej. Kierownik: prof. dr hab. Maria Tyszkowa do roku 1993.3. Zakład Psychologii Klinicznej. Kierownik: prof. Andrzej Lewicki do 1972 roku. Po jego śmierci kuratelę na rok nad Zakładem przejął prof. Hornowski. Od roku 1973 do przejścia na emeryturę w 1994 Zakładem kierował doc. dr hab. Bogusław Waligóra.4. Zakład Psychologii Pracy. Powstał z dawnego Zakładu o tej samej nazwie należącego do Katedry Psychologii Ogólnej. Kuratorem Zakładu Psychologii Pracy był do 30 września 1971 roku prof. dr Bolesław Hornowski a kierownikiem od 1 października tegoż roku – doc. dr hab. Eugeniusz Talejko (1922 – 1978). Po jego śmierci Zakładem kierował w latach 1978 – 1986 doc. dr hab. Ryszard Stachowski. 5. Zakład Psychologii Społecznej. Powstał we wrześniu 1970 roku, a kierownikiem do roku 1978 był prof. dr hab. Czesław Matusewicz. 6. Zakład Psychologii Osobowości. Powstał 31 sierpnia 1971 roku. Kuratorem był początkowo prof. Hornowski; od roku 1975 do przejścia na emeryturę w roku 1989 Zakładem kierował doc dr Lech Paryzek; od 1989 do 1999 roku kierował nim prof. UAM dr hab. Wojciech Poznaniak, twórca i pierwszy kierownik, utworzonego na początku lat osiemdziesiątych Zakładu Psychologii Sądowej. W 1978 roku powstaje – z dawnego Zakładu Psychologii Społecznej – Zakład Podstaw Badań Psychologicznych i Psychologii Społecznej kierowany przez doc. dr. hab. Jerzego Brzezińskiego. W 1993 roku następuje podział zakładu na: Zakład Podstaw Badań Psychologicznych kierownik: prof. dr hab. Jerzy Brzeziński) i Zakład Psychologii Społecznej (kierownik: prof. dr hab. Stanisław Kowalik, a od roku 1997 – prof. UAM dr hab. Waldemar Domachowski). W roku 1983 powstaje pierwszy w Polsce Zakład Psychoprofilaktyki kierowany przez prof. dr hab. Helenę Sęk. W 1994 – w wyniku połączenia dwóch zakładów: Zakładu Psychologii Klinicznej i Zakładu Psychoprofilaktyki – powstaje Zakład Psychologii Zdrowia i Psychologii Klinicznej, którym kieruje prof. dr hab. Helena Sęk. W dniu 1 grudnia 1986 roku powstaje pierwszy w Polsce Zakład Historii Myśli Psychologicznej kierowany przez prof. dr hab. Ryszarda Stachowskiego, który od grudnia 1999 roku zostaje kierownikiem Zakładu Psychologii Ogólnej i Historii Myśli Psychologicznej, powstałego w wyniku połączenia Zakładu Psychologii Ogólnej z Zakładem Historii Myśli Psychologicznej. Zakład Psychologii Socjalizacji i Wspomagania Rozwoju powstał w roku 1990 i jest kierowany przez prof. dr hab. Annę Brzezińską. W 1991 roku powstał Zakład Psychologii Rodziny, którym kieruje prof. UAM dr hab. Barbara Harwas-Napierała. Zakład Psychologii Rozwoju Człowieka i Badań nad Rodziną został założony w roku 1993. Powstał z byłego Zakładu Psychologii Rozwojowej i Wychowawczej oraz Zakładu Psychologii Rodziny. Kieruje nim prof. UAM dr hab. Barbara Harwas-Napierała. Zakład Psychologii Pracy i Psychologii Środowiskowej został powołany do życia przez prof. dr hab. Augustyna Bańkę w roku 1986 z dawnego Zakładu Psychologii Pracy. Od roku 1998 kieruje nim prof. UAM dr hab. Maria Strykowska, a aktualna nazwa zakładu to: Zakład Psychologii Pracy i Organizacji. W roku 1992 prof. dr hab. Kazimierz Obuchowski zakłada w Instytucie Psychologii Pracownię Psychologicznych Koncepcji Człowieka, którą kieruje do roku 1998. Po jego odejściu z Instytutu Psychologii Pracownia przestała istnieć.

W roku 1981 odbywają się pierwsze po latach wybory władz Uniwersytetu. Dyrektorem Instytutu Psychologii zostaje wybrany w dniu 28 maja 1981 roku doc. dr hab. Ryszard Stachowski. W latach 1984 – 1987 zostaje ponownie wybrany na drugą kadencję.

Od 1987 roku funkcję Dyrektora Instytutu Psychologii pełni doc. dr hab. Jerzy Brzeziński.W styczniu 1991 roku odbywają się drugie wybory dyrektora, którym zostaje doc. dr hab. Tomasz Maruszewski (do roku 1999).

Na podstawie wyborów, które odbyły się 24 maja 1999 roku, od 01 września 1999 roku dyrektorem Instytutu Psychologii, do dnia dzisiejszego, zostaje prof. dr hab. Jerzy Brzeziński.

autor: prof. Ryszard Stachowski