Brzeziński, J., Chyrowicz, B., Poznaniak, W., Toeplitz-Winiewska, M. (2008). Etyka zawodu psychologa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Wprowadzenie 11

Część i ETYKA OGÓLNA - ETYKA ZAWODOWA
1. Etyka jako filozoficzny namysł nad moralnością (Barbara Chyrowicz) 17
1.1. Sposoby badania fenomenu moralności 18
1.2. Specyfika filozoficznej refleksji nad moralnością 20
1.3. Specyfika nauczania etyki 24
1.4. Źródło moralnej powinności działania 25
1.5. Podsumowanie 31

2. Etyka stosowana: teoria w praktyce (Barbara Chyrowicz} 32
2.1. Moralny partykularyzm 33
2.2. Etyki stosowane a moralne problemy współczesności 35
2.3. Metodologiczne problemy etyk stosowanych 39
2.3.1. Etyka stosowana uprawiana "z góry" 40
2.3.2. Etyka stosowana uprawiana "z dołu" 43
2.4. Normy ogólne a normy szczegółowe 44
2.5. Podsumowanie 46

3. Etyka psychologiczna: jeszcze jedna etyka? (Barbara Chyrowicz) 47
3.1. Psychologia a etyka 48
3.2. Zdrowie psychiczne a zdrowie moralne 50
3.2.1. Poczucie własnej wartości i szacunek dla samego siebie 54
3.2.2. Integracja i prawość 56
3.2.3. Autonomia osoby i autonomia moralna 57
3.2.4. Samorealizacja i autentyczność 58
3.2.5. Społeczne interakcje i odpowiedzialność 58
3.2.6. Realizm poznania i prawdomówność 59
3.3. Etyka dla psychologów 60
3.4. Podsumowanie 64

4. "Etyczna wrażliwość" psychologii i psychologów (Barbara Chyrowicz) 66
4.1. Człowiek jako "przedmiot badawczy": "moralna anatomia" podmiotu 68
4.1.1. Moralne działanie 68
4.1.2. Moralny charakter 71
4.1.3. Wartości moralne 72
4.1.4. Rozumowanie moralne 73
4.1.5. Moralne emocje 75
4.1.6. Tożsamość moralna 75
4.1.7. Sumienie 76
4.2. Wolność czy determinizm? Moralna autonomia podmiotu 77
4.3. Podsumowanie 81

5. Podstawowe zasady, które powinny być respektowane przez psychologa (Małgorzata Toeplitz-Winiewska) 82
5.1. Cechy zawodu zaufania publicznego 83
5.2. Podstawowe zasady etyczne w zawodzie psychologa 86
5.2.1 Zasada działania na rzecz dobra klienta i nieszkodzenie mu 86
5.2.2. Odpowiedzialność zawodowa 87
5.2.3. Integralność i uczciwość zawodowa 88
5.2.4. Zasada sprawiedliwości 89
5.2.5. Zasada respektowania praw człowieka i poszanowanie jego godności... 90
5.2.5.1. Autonomia, podmiotowość klienta 91
5.2.5.2. Poszanowanie godności 93
5.2.5.3. Prawo do prywatności, intymności 93
5.2.5.4. Tajemnica zawodowa psychologa 94
5.3. Podsumowanie 97

Część 2 PSYCHOLOG JAKO BADACZ I NAUCZYCIEL AKADEMICKI

6. Etyczne aspekty ingerowania w psychikę i mózg pacjenta (z punktu widzenia bioetyki) (Barbara Chyrowicz) 101
6.1. Moralny wymiar diagnozy psychiatrycznej 104
6.1.1. Kłopoty z "normalnością" 104
6.1.2. Nadużywanie diagnozy do celów pozaterapeutycznych 106
6.1.3. Problemy przymusowej terapii 107
6.2. Ingerencje psychofarmakologiczne a autonomia pacjenta 107
6.3. Etyczne aspekty ingerencji w mózg pacjenta 110
6.4. Lepiej czy inaczej: problem doskonalenia ludzkiej psychiki 112
6.5. Podsumowanie 114

7. Psycholog wobec osób uczestniczących w badaniach psychologicznych - między poprawnością metodologiczną a poprawnością etyczną (Jerzy Brzeziński) 115
7.1. Dwa poziomy ingerencji badacza w psychikę osoby uczestniczącej w badaniu psychologicznym 115
7.2. Czy osoba badana powinna być w pełni świadoma swego udziału w badaniu naukowym - problem świadomej zgody 118
7.3. Poufność, prywatność i anonimowość w badaniach naukowych prowadzonych przez psychologów 123
7.4. Naruszanie autonomii jednostki w trakcie badania naukowego i narażanie jej na przeżywanie dyskomfortu, wstydu, lęku, bólu itp 127
7.5. Okłamywanie osób badanych - za i przeciw, a raczej przeciw 131
7.6. Etyczne ograniczenia swobody badacza - na przykładzie eksperymentów Ascha, Milgrama i Zimbardo 136
7.6.1. Eksperyment Solomona Ascha 138
7.6.2. Eksperyment Stanleya Milgrama 140
7.6.3. Eksperyment Philipa G. Zimbardo 142
7.6.4. Eksperymenty Ascha, Milgrama i Zimbardo w świetle akceptowanych przez społeczność psychologów standardów etycznych 143
7.7. Podsumowanie 145

8. Psycholog (jako badacz) wobec członków społeczności naukowej (Jerzy Brzeziński) 147
8.1. Powinności psychologa jako członka społeczności naukowej 147
8.2. Naruszanie własności intelektualnej - problem plagiatu 149
8.3. Zmyślanie i fałszowanie wyników - stronnicze wyniki służące pseudouprawomocnianiu hipotez badawczych 153
8.4. Nierzetelna krytyka naukowa 157
8.5. Podsumowanie 160

9. Jak uczyć etyki zawodowej na studiach psychologicznych? (Małgorzata Toeplitz-Winiewska) 162
9.1. Miejsce etycznych problemów w programach zajęć podstawowych 165
9.2. Nauczanie umiejętności psychologicznych 168
9.2.1. Zajęcia warsztatowe 170
9.2.2. Zajęcia treningowe 172
9.3. Modelowanie postaw 174
9.3.1. Etyczny stosunek do studentów 175
9.4. Podsumowanie 177

Część 3 PSYCHOLOG JAKO DIAGNOSTA

10. Podstawowe zasady etycznego prowadzenia diagnozy (Małgorzata Toeplitz-Winiewska) 181
10.1. Cechy relacji psycholog-klient 183
10.2. Etapy procesu diagnostycznego 186
10.2.1. Kontrakt diagnostyczny 186
10.2.2. Przebieg badania diagnostycznego 190
10.2.3. Zakończenie procesu diagnostycznego , 191
10.3. Badania diagnostyczne dzieci i młodzieży 194
10.4. Podsumowanie 196

11. Dokumentacja psychologiczna (Małgorzata Toeplitz-Winiewska) 197
11.1. Psychologiczna dokumentacja diagnostyczna 201
11.2. Psychologiczna dokumentacja terapeutyczna 203
11.3. Problemy organizacyjne 204
11.4. Podsumowanie 205

12. Stosowanie testów psychologicznych w badaniach diagnostycznych (Jerzy Brzeziński) 206
12.1. Źródła możliwych nadużyć popełnianych przez osoby tworzące i stosujące testy psychologiczne 206
12.2. Obowiązki osób tworzących i stosujących testy psychologiczne oraz interpretujących wyniki testów psychologicznych 211
12.2.1. Kontekst teorii psychologicznej 215
12.2.2. Kontekst teorii psychometrycznej i teorii statystycznej 216
12.3. Obowiązki instytucji/osób rozpowszechniających testy psychologiczne 221
12.4. Podsumowanie 223

13. Formułowanie orzeczeń i opinii psychologicznych (Małgorzata Toeplitz-Winiewska} 226
13.1. Zasady przygotowania opinii psychologicznej 228
13.2. Wpływ opinii wydawanych przez psychologów 231
12.3. Podsumowanie 232

Część 4 PSYCHOLOG JAKO SPECJALISTA UDZIELAJĄCY POMOCY PSYCHOLOGICZNEJ

14. Udzielanie pomocy psychologicznej (Małgorzata Toeplitz-Winiewska) 235
14.1. Pomoc psychologiczna jako działanie prospołeczne 236
14.2. Rodzaje pomocy psychologicznej 237
14.3. Zaufanie interpersonalne jako podstawa pomocy psychologicznej 239
14.4. Podstawowe zasady etyczne w psychoterapii 241
14.4.1. Niebezpieczeństwa związane ze specyficzną rolą psychoterapeuty 242
14.4.2. Zawieranie kontraktu psychoterapeutycznego 244
14.4.3. Poufność w przebiegu psychoterapii 248
14.4.3.1. Poufność a wymiar sprawiedliwości 249
14.4.3.2. Warunki naruszenia tajemnicy zawodowej 250
14.4.4. Konflikt ról a psychoterapia 251
14.4.5. Zakończenie procesu terapeutycznego 253
14.5. Psychoterapia klientów ze specyficznymi problemami 254
14.6. Kontrola merytoryczna i dbałość o kondycję psychiczną 256
14.7. Udzielanie pomocy psychologicznej na odległość 258
14.8. Podsumowanie 263

15. Etyka opieki wobec osób ciężko chorych i umierających (Wojciech Poznaniak) 264
15.1. Zdrowie i życie człowieka jako wartości nadrzędne 264
15.2. Zdrowie i życie dzięki transplantacji - dylematy etyczne 267
15.3. Etyczne aspekty bólu i cierpienia 269
15.4. Etyczne zasady opieki hospicyjnej 270
15.5. Podsumowanie 272

16. Psycholog w środkach masowego przekazu (Wojciech Poznaniak) 275
16.1. Zasady etyczne obowiązujące w mediach 276
16.2. Psycholog w mediach a relatywizm etyczny 277
16.3. Podsumowanie 280

17. Etyka biznesu (Wojciech Poznaniak) 282
17.1. Relacje miedzy biznesem a etyką 282
17.2. Etyka reklamowania dóbr konsumpcyjnych i usług 287
17.3. Mobbing jako skrajna forma nieetycznego postępowania w pracy 291
17.4. Etyczne aspekty zarządzania firmą 293
17.5. Podsumowanie 296

18. Obowiązki i dylematy etyczne psychologa sądowego (Wojciech Poznaniak) 298
18.1. Powinności etyczno-zawodowe psychologa sądowego w sprawach karnych 298
18.2. Dylematy etyczne psychologa sądowego dotyczące problemów cywilnych i rodzinno-opiekuńczych 302
18.3. Obowiązki etyczne psychologa sądowego wynikające z Konwencji o Prawach Dziecka 303
18.4. Etyczne uwikłania psychologa penitencjarnego 305
18.5. Etyka mediacji sądowej 307
18.6. Dziesięć zasad etycznych psychologii sądowej 309
18.7. Podsumowanie 310